Schreeuwen en schelden, schoppen en slaan, dreigen en intimideren. Elke organisatie kan met agressie en geweld te maken krijgen. Het thema Agressie en geweld staat dan ook centraal in de Week van de Veiligheid, die op maandag 7 oktober start. Een goed moment voor de Nederlandse Arbeidsinspectie om te benadrukken dat bij agressie en geweld sprake kan zijn van een arbeidsongeval en dat je zo’n ongeval moet melden. In de meeste gevallen wordt de werkgever daarna gevraagd om zelf onderzoek te doen naar het arbeidsongeval.
‘Een paar maanden geleden kwam een cliënt met een licht verstandelijke beperking (LVB) na een activiteit terug op zijn zorglocatie, een instelling voor gehandicaptenzorg’, vertelt David de Lizer, arbeidsinspecteur bij het landelijke programma Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Hij was geprikkeld en wilde direct aan het verdere activiteitenprogramma beginnen, wat op dat moment niet mogelijk was. Dit leidde tot frictie met zijn begeleider. Het gedrag van de cliënt escaleerde plotseling, met een geweldsexplosie en mishandeling tot gevolg. De politie moest er zelfs aan te pas komen om de situatie onder controle te brengen. Het slachtoffer is na het incident overgebracht naar het ziekenhuis en is daar later nogmaals geweest voor een dagopname.’
Intake
Het gedrag van de cliënt kon niet goed worden verklaard. ‘De tekenen die erop hadden kunnen wijzen dat het minder goed met hem ging, stonden niet in zijn signaleringsplan’, aldus David. ‘Vermoedelijk is de intake bij deze zorginstelling onvolledig geweest, waardoor men niet goed kon beoordelen welke zorg en ondersteuning de cliënt op dat moment nodig had.’
Werkgever doet ongevalsonderzoek
Om ervoor te zorgen dat werkgevers leren van het ongeval en herhaling te voorkomen hanteert de Nederlandse Arbeidsinspectie sinds 1 januari 2023 een nieuwe werkwijze van ongevalsonderzoek. David: ‘Aan werkgevers wordt gevraagd om na een arbeidsongeval zelf de oorzaak van het ongeval te onderzoeken en een werkgeversrapportage in te dienen. Deze rapportage bevat niet alleen een ongevalsanalyse, maar ook een verbeterplan met passende maatregelen om agressie en geweld en herhaling van het ongeval te voorkomen, en om de veiligheid te verbeteren.’
Voorlichting en training
In het geval van de hierboven beschreven casus stelde de zorginstelling op basis van eigen ongevalsonderzoek een werkgeversrapportage op. David: ‘Uit dit onderzoek kwam vooral naar voren dat de voorlichting in de zorginstelling over agressie en geweld ontoereikend was. De medewerkers waren onvoldoende getraind om de risico’s op agressie en geweld te herkennen, te voorkomen of te beperken. Bovendien waren ze onvoldoende op de hoogte van hulpmiddelen en procedures, bijvoorbeeld om agressie en geweld te melden en te registreren.’
Kennis opbouwen
De zorginstelling stelde ook een verbeterplan op. ‘Natuurlijk is de instelling direct gaan reflecteren waarom het agressieve gedrag van de cliënt als een verrassing kwam’, vertelt David. ‘Daarnaast kwam de instelling met een aantal structurele verbetermaatregelen, zoals het verscherpen van de intakeprocedure en het betrekken van zorgmedewerkers bij het inventariseren van de risico’s.
Zo kunnen zij zich vooraf een duidelijk en compleet beeld vormen van een cliënt, wordt bepaald cliëntgedrag en de bijbehorende risico’s herkenbaar en vergroot je de kennis van zorgmedewerkers over methodes die wel of niet bij een cliënt zouden kunnen werken. Een andere verbetermaatregel was het aanbieden van trainingen op het gebied van agressie en geweld aan alle zorgmedewerkers.’
Risico blijft, maar alertheid neemt toe
Heeft de zorginstelling geleerd van het arbeidsongeval? En is de veiligheid in de instelling zodanig verbeterd dat herhaling van het ongeval kan worden voorkomen? David: “bij de LVB-doelgroep bestaat nu eenmaal het risico op agressie en geweld. Daarom kun je dit soort incidenten wellicht niet helemaal voorkomen. Wel is nu meer aandacht voor het opleiden en trainen van het zorgteam. Bovendien wordt riskant cliëntgedrag sneller herkend.
Redelijke termijnen
Een inspecteur gaat na verloop van tijd terug naar de instelling om te kijken of het verbeterplan wordt nageleefd. David: ‘Daarbij hanteren we redelijke termijnen. Want het trainen van 1000 medewerkers kost uiteraard meer tijd dan het aanpassen van een werkinstructie. Als het verbeterplan niet voldoende wordt nageleefd, dan voeren we een inspectie uit. Daarbij kijken we niet alleen naar het incident, maar richten we ons op het PSA-beleid van de werkgever, bijvoorbeeld op het gebied van werkdruk en ongewenst gedrag.’
Meldplicht arbeidsongeval
Volgens de Arbeidsomstandighedenwet moet de werkgever een arbeidsongeval altijd en direct melden aan de Nederlandse Arbeidsinspectie indien:
- het slachtoffer wordt opgenomen in het ziekenhuis;
- er sprake is van blijvend letsel;
- het slachtoffer is overleden aan de gevolgen van het ongeval.
Ongevalsonderzoek door werkgever
In de meeste gevallen wordt de werkgever gevraagd zelf onderzoek te doen naar een arbeidsongeval. Het onderzoek moet antwoord geven op de vraag hoe het ongeval heeft kunnen gebeuren en wat de directe- en basisoorzaken van het ongeval zijn. Op basis van het onderzoek maakt de werkgever een rapportage met verbeterplan. Het doel hiervan is dat de werkgever leert van het arbeidsongeval en de veiligheid in het bedrijf verbetert. Zo kan herhaling van het ongeval worden voorkomen. Meer informatie is te vinden op de website van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Preventie
Voorkomen is beter dan genezen. Om die reden voert de Nederlandse Arbeidsinspectie ook inspecties uit, zonder dat er sprake hoeft te zijn van een arbeidsongeval. Ook kunnen werkgevers met behulp van de zelfinspectietool ‘werkdruk en ongewenst gedrag’ kijken of zij voldoende doen tegen agressie en geweld en psychosociale arbeidsbelasting.
Meer informatie
- Hier vind je meer informatie over agressie op het werk.
- In de brochure Agressie en geweld lees je of je als werkgever genoeg doet om je werknemers te beschermen tegen externe agressie en geweld, hoe je dit risico kunt beoordelen, maatregelen kunt bepalen en evalueren, en waar de Nederlandse Arbeidsinspectie op let.